در نظام حقوق ما گاهي اوقات لازم است براي مطالبه‌ي حق خود (براي نمونه طلبي كه از ديگري داريم)، ابتدا اظهارنامه تنظيم و براي طرف مقابل ارسال كنيم. به عبارت ديگر، ارسال اظهارنامه مقدمه‌اي است براي مطالبه‌ي بعضي حقوق. اين كه اظهارنامه چيست و در چه مواردي استفاده از آن الزامي يا اختياري است و چه نكاتي براي تنظيم آن يا پاسخ به آن لازم است و براي ارسال آن به چه مرجعي بايد مراجعه كنيم، از موضوعات كاربردي است كه در ادامه به بررسي آن‌ها پرداخته مي‌شود.
مطابق قانون آيين دادسي مدني: «هركس مي‌تواند قبل از تقديم دادخواست، حق خود را به وسيله‌ي اظهارنامه از ديگري مطالبه نمايد، مشروط بر اين كه موعد مطالبه رسيده باشد. به طور كلي هر كس حق دارد اظهاراتي كه را كه راجع به معاملات و تعهدات خود با ديگري است و بخواهد به طور رسمي به وي برساند، ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نمايد. اظهارنامه توسط اداره‌ي ثبت اسناد و املاك كشور يا دفاتر دادگاه‌ها ابلاغ مي‌شود. اداره‌ي ثبت اسناد و دفتر دادگاه‌ها مي‌توانند از ابلاغ اظهارنامه‌هايي كه حاوي مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاكت باشد، خودداري نمايند.»
و همچنين در صورتي كه اظهارنامه مشعر به تسليم چيزي يا وجه يا مال يا سندي از طرف اظهاركننده به مخاطب باشد، بايد آن چيز يا وجه يا مال يا سند هنگام تسليم اظهارنامه به مرجع ابلاغ، تحت نظر و حفاظت قرار گيرد، مگر آن كه طرفين هنگام تعهد، محل و ترتيب ديگري را تعيين كرده باشند.